Αναχώρηση

Δικταίο Αντρο, η σπηλιά του Δία στην Κρήτη

Το Δικταίο Άντρο (ή Δικταίον Αντρον) είναι από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά σπήλαια από τα 3000 στην Κρήτη ή τα 8500 στην Ελλάδα.

Στο εντυπωσιακό σπήλαιο Δικταίο Αντρο, πλούσιο σε σταλαγμίτες και σταλακτίτες, ο μύθος θέλει να γεννήθηκε ο Δίας. Γι’ αυτό το λόγο το Δικταίο Άντρο ήταν ήδη από την αρχαιότητα φημισμένο σπήλαιο αφιερωμένο στη λατρεία του μέγιστου των θεών, όπως προδίδουν τα πολυάριθμα αναθήματα που βρέθηκαν εδώ.

Στις μέρες μας το Δικταίο Άντρο συνεχίζει να δέχεται πολλούς επισκέπτες, όχι πια προσκυνητές βέβαια, αλλά ταξιδευτές από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Που βρίσκεται το Δικταίο Αντρο

Το Δικταίο Αντρο βρίσκεται στην πλαγιά της οροσειράς Δίκτη στην Ανατολική Κρήτη, στο οροπέδιο Λασιθίου.

Το οροπέδιο Λασιθίου φαίνεται ότι κατοικείται ήδη από τη Νεολιθική Εποχή (6.000 π.Χ.) και είναι μάλιστα από τις ελάχιστες περιοχές στη Μεσόγειο που αναπτύχθηκαν οικισμοί σε τόσο μεγάλο υψόμετρο (μ.ο. 840μ.). Σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι το οροπέδιο Λασιθίου έχει ιδιαίτερα εύφορο έδαφος και ο υδροφόρος του ορίζοντας μαζεύει μεγάλες ποσότητες νερού από το χιόνι που πέφτει στις ψηλές κορυφές της Δίκτης.

Για να επισκεφτείτε το Δικταίο Αντρο θα πρέπει να ανεβείτε στο οροπέδιο Λασιθίου, που βρίσκεται κοντά στην Νεάπολη, τα Μάλια, τη Σταλίδα και τη Χερσόνησο. Δεν απέχει πολλά χιλιόμετρα από τις παραπάνω περιοχές, αλλά ο δρόμος είναι ανηφορικός και γεμάτος στροφές, οπότε θα χρειαστείτε 45 λεπτά – 1 ώρα για να φτάσετε στο οροπέδιο Λασιθίου και το χωριό Ψυχρό.

Το Δικταίο άντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1025μ στις βόρειες πλαγιές του όρους Δίκτη, που δεσπόζει στο οροπέδιο Λασιθίου και ολόκληρη την ανατολική Κρήτη, κοντά στο χωριό Ψυχρό, από όπου παίρνει και το δεύτερό του όνομα Σπήλαιο του Ψυχρού.

Από το Ψυχρό ακολουθείστε το πλακόστρωτο μονοπάτι που περιστοιχίζεται από βελανιδιές. Για όσους είστε πιο περιπετειώδεις, στην αρχή του μονοπατιού θα βρείτε γαϊδουράκια που μπορούν να σας ανεβάσουν μέχρι τη σπηλιά του Δικταίου. Στο τέλος του σύντομου μονοπατιού λίγο πριν την είσοδο για τη σπηλιά του Δικταίου αξίζει να σταματήσετε για να πάρετε μια ανάσα από την ανάβαση, να απολαύσετε την πανοραμική θέα ολόκληρου του οροπεδίου και να ρουφήξετε τον αναζωογονητικό βουνίσιο αέρα, που κουβαλά τα αρώματα από θυμάρι, φασκόμηλο και άλλα αρωματικά βότανα της περιοχής. Η αίσθηση είναι μοναδική και γεννά τη σκέψη ότι δεν επιλέχθηκε τυχαία η σπηλιά του Δικταίου για ένα τόσο σημαντικό γεγονός όπως η γέννηση του Δία, του πατέρα των θεών του Ολύμπου.

• Χάρτης με το Δικταίο Αντρο (χωριό Ψυχρό στο οροπέδιο Λασιθίου)

Μέσα στο Δικταίο Άντρο

Περνώντας την είσοδο του Δικταίου Άντρου θα βρεθείτε στον προθάλαμο και αμέσως θα νιώσετε τη διαφορά στη θερμοκρασία. Οι ακτίνες του ήλιου δεν μπορούν να φτάσουν μέχρι το εσωτερικό του Δικταίου και η υγρασία, όπως σε όλα τα σπήλαια, μπορεί να φτάσει και το 85%, ενώ επικρατεί απόλυτη ησυχία.

Αυτές οι συνθήκες είναι ιδανικές για να είναι το Δικταίο ένας σημαντικός βιότοπος με πλούσια πανίδα. Στον προθάλαμο φωλιάζουν αγριοπερίστερα και άλλες ποικιλίες πουλιών, ενώ πιο μέσα ζουν είδη από αρθρόποδα και η νυκτερίδα Mediterranean Ear Bat.

Στον προθάλαμο του Δικταίου βρέθηκαν τα θεμέλια κτιστού βωμού και αντικείμενα από προσφορές. Πάνω στο βωμό τοποθετούνταν οι προσφορές των προσκυνητών, όπως λάδι, μέλι, κρασί, σιτηρά, θυσιασμένα ζώα και στη συνέχεια τους έβαζαν φωτιά. Τα υπολείμματα από την καύση δεν έπαυαν να είναι προσφορές γι’ αυτό δεν επιτρεπόταν να πεταχτούν όπως τα κοινά σκουπίδια. Με σεβασμό συλλέγονταν στο πλάι του βωμού.

Στην πορεία του χρόνου το Δικταίο δεν σταμάτησε να χρησιμοποιείται έτσι λόγω της έλλειψης χώρου πολλά ευρήματα φαίνεται ότι έχουν εκτεθεί στη φωτιά πολλές φορές, από αλλεπάλληλες καύσεις προσφορών πάνω στον ίδιο βωμό. Το δυσάρεστο βέβαια είναι ότι επειδή ο χώρος μέσα στους αιώνες δεν σταμάτησε να είναι επισκέψιμος πολλά ευρήματα έχουν κλαπεί (συληθεί). Καθώς κατεβαίνετε προς το εσωτερικό του Δικταίου θα δείτε την αρχαία περιτείχιση του τεμένους, του ιερού χώρου δηλαδή.

Εσωτερικά το Δικταίο Αντρο αποτελείται από 5 θαλάμους μεγαλύτερους και μικρότερους. Το πιο εντυπωσιακό σημείο είναι η λίμνη που περιβάλλεται από τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο.

Για να φτάσετε τη λίμνη του Δικταίου, καλό είναι να έχετε εξοπλιστεί με κατάλληλα παπούτσια και να θυμάστε ότι στα τέλη Σεπτέμβρη η λίμνη έχει την χαμηλότερη στάθμη της, ενώ το χειμώνα ανεβαίνει σημαντικά λόγω των βροχών.

Στη λίμνη θα δείτε το «μανδύα του Δία», ένα σταλακτίτη, που σαν πολυέλαιος κρέμεται πάνω από τη λίμνη και το σχήμα του στη φαντασία των ντόπιων φορτισμένη με τους μύθους αιώνων θυμίζει μανδύα.

Στο πίσω μέρος της λίμνης μπορείτε εύκολα να διακρίνετε ένα μικρό διαμέρισμα του Δικταίου Αντρου, εκεί που λένε ότι γεννήθηκε ο Πατέρας των Θεών.

• Χάρτης του Δικταίου Αντρου

Η λατρεία του Δία στο Δικταίο Αντρο

Το ιερό σπήλαιο του Δικταίου Αντρου φαίνεται ότι λειτουργούσε ως κεντρικό ιερό της Ανατολικής Κρήτης με δύο πιθανά παραρτήματα στην Πραισό και στο Παλαίκαστρο. Οι μύθοι που αφορούν το Δικταίο Αντρο είναι πολλοί, γεγονός που αποδεικνύει και τη σπουδαιότητά του για την Κρήτη και ολόκληρη την αρχαία Ελλάδα.

Το Δικταίο Αντρο μαζί με το Ιδαίο Αντρο στην κεντρική Κρήτη είναι τα σπουδαιότερα ιερά λατρευτικά σπήλαια της αρχαιότητας στην Κρήτη, και μοιράζονται πολλούς μύθους. Ο πιο γνωστός μύθος είναι ασφαλώς η γέννηση του Δία, που όπως μας πληροφορεί ο Ησίοδος έλαβε χώρα κοντά στη πόλη Λύκτο της κεντρικής – ανατολικής Κρήτης, δηλαδή στο Δικταίο Αντρο.

Εξετάζοντας τα διάφορα ευρήματα φαίνεται ότι το σπήλαιο του Δικταίου χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο ήδη από τη βαθιά αρχαιότητα. Αρχικά πιθανότατα σαν χώρος κατοικίας και ταφών ενώ από τη 2η χιλιετία π.Χ. ως χώρος λατρείας μέχρι περίπου το 700 π.Χ.

Ο θεός που λατρεύεται στο Δικταίο είναι ο Δικταίος Δίας που απεικονίζεται στα αρχαιότερα αφιερώματα νεαρός, χωρίς γένια, πεθαίνει κάθε χρόνο και ξαναγεννιέται, μάλιστα με τρόπο θεαματικό καθώς φωτιά έβγαινε από το βάθος της σπηλιάς τη στιγμή της αναγέννησής του.

Σε ό,τι αφορά το τελετουργικό των εορτών προς τιμήν του Δία πληροφορίες αντλούμε από ένα σπουδαίο εύρημα, την κατατεμαχισμένη επιγραφή με τον Ύμνο του Δικταίου Δία. Όπως γράφει: «…Μέγιστε Κούρε (Δία)… έρχεσαι κάθε χρόνο στη Δίκτη και ψάλλομε τον Ύμνο σου…χτυπώντας τις άρπες… με τον ήχο των αυλών…γύρω από το βωμό σου…»

Με τον Ύμνο παρακαλούσαν οι προσκυνητές του Δικταίου να τους βοηθήσει ώστε να έχουν ευημερία στις οικογένειές τους, στα κοπάδια τους, στα χωράφια, στα πλοία τους και να επικρατεί ειρήνη και δικαιοσύνη.

• Η γέννηση του Δία στην Κρήτη

Ιστορία του Δικταίου Αντρου

Το Δικταίο Αντρο μέσα από τα μέχρι τώρα αρχαιολογικά ευρήματα υποδηλώνει αδιάκοπη ανθρώπινη παρουσία από το τέλος της Νεολιθικής περιόδου, δηλαδή τα τελευταία 6000 χρόνια.

Πιθανώς να κατοικήθηκε και να χρησιμοποιήθηκε για ταφές, πάντως σίγουρα λειτούργησε ως κέντρο λατρείας από την Μινωική μέχρι την Αρχαϊκή Εποχή (2000- 700 π.Χ.) ενώ η λατρεία στο Δικταίο συνεχίστηκε σποραδικά μέχρι τα Ρωμαϊκά Χρόνια (1ος π.Χ.-1ος μ.Χ. αιώνας) με περιόδους άνθησης και σχετικής παρακμής.

Από τον 16ο μ.Χ. μέχρι το 1883 τη σπηλιά του Δικταίου χρησιμοποιούσαν ντόπιοι βοσκοί και κυνηγοί ως καταφύγιο.

Η σημασία του Δικταίου Αντρου ως σπουδαίο λατρευτικό σπήλαιο της αρχαιότητας ανακαλύφθηκε τυχαία, όπως γίνεται τις περισσότερες φορές, το 1883. Το 1886 ο ιταλός αρχαιολόγος Φρ. Άλμπερ (Federico Halbherr) έρχεται να κάνει τις πρώτες ανασκαφές μικρής κλίμακας.

Η πρώτη συστηματική ανασκαφή όμως ξεκίνησε το 1899 με επικεφαλής τον Άγγλο αρχαιολόγο, διευθυντή της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, Ντέβιντ Χόγκαρθ. Η ανασκαφή έφερε στο φως ευρήματα που έκρυβε το Δικταίο για αιώνες και ήταν αρχαιότερα από αυτά που βρέθηκαν στο Ιδαίο Αντρο: έναν κτιστό βωμό, αναθήματα πιστών μέσα σε σχισμές των βράχων και άλλα τελετουργικά αντικείμενα.

• Μύθοι σχετικά με το Δικταίο Αντρο

Εκδρομή στην Πόλη της Σητείας

Η Ιστορία της Σητείας

 

Η Σητεία αποτελεί την πρωτεύουσα του ομώνυμου Δήμου και της Επαρχίας. Μια ωραία αμφιθεατρική πόλη με πληθυσμό σήμερα πάνω από 11.000 κατοίκους.

Δεσπόζει στον ομώνυμο κόλπο και αποτελεί ειρηνικό καταφύγιο για τους χιλιάδες Έλληνες και ξένους επισκέπτες που μ’ αυτήν αφετηρία ξεκινούν για να επισκεφτούν τα 45 χωριά της, να γευτούν την πατροπαράδοτη κρητική φιλοξενία και να διαπιστώσουν με θαυμασμό πως κάθε γωνιά της Σητειακής γης κρύβει στα σπλάχνα της κι από ένα αρχαιολογικό θησαυρό που πιστοποιεί την μεγάλη πολιτιστική παράδοση στον τόπο αυτό.

Το όνομα Σητεία είναι παλιό και προήλθε από την ονομασία της αρχαίας πόλεως Ήτιδος ή Ητείας που βρισκόταν στην Ανατολική Κρήτη σύμφωνα με τα λεγόμενα του Διογένη του Λαέρτιου που την θεωρεί πατρίδα του Μύσωνα ενός από τους 7 σοφούς. Σ’ αυτό συμφωνεί και ο λεξικογράφος του Ε ‘ αι. μ.Χ. Στέφανος Βυζάντιος Μπορεί όμως το όνομα να είναι προελληνικό και να πρόκειται για την SE-TO-I-JA των πινακίδων της γραμμικής γραφής. Ο μελετητής του Ερωτόκριτου Γιάνναρης πιστεύει πως το τελικό Σητεία προήλθε από την γενική της Ήτείας ή από το εις Ητείαν.

Ο γλωσσολόγος Γ. Χατζηδάκις βασισμένος σε επιγραφή που περιέχει ψήφισμα των Πραισίων και αναφέρει κατοίκους «Σηταήτας», πιστεύει ότι από το όνομα της πόλεως αυτών που θα ήταν Σήταια ή Σηταία προήλθε και το όνομα της Σητείας όπου σύμφωνα με φωνητικό νόμο το ΣΗΤΑΙΑ έγινε ΣΗΤΕΙΑ και το Σ επειδή αντιπροσώπευε συριστικό φθόγγο εγράφετο, αλλά στο Ελληνικό αλφάβητο δεν επροφέρετο και έτσι ακουγόταν ΗΤΕΙΑ.

Άλλοι επιστήμονες πιστεύουν πως πρόκειται για δυο διαφορετικές πόλεις. Αλλά κι αν ακόμη το όνομα της Σητείας προέρχεται από την αρχαία Σητεία ή Σήταια είναι βέβαιο ότι η νεώτερη πόλη δεν είναι κτισμένη στη θέση της αρχαίας.

Παρά τις διάφορες απόψεις των ιστορικών και μελετητών, η ανασκαφική έρευνα έχει τον πρώτο λόγο για να πιστοποιήσει ή να απορρίψει μια τέτοια υπόθεση.

Πάντως δεν έχουμε επαρκή στοιχεία για να στηρίξουμε μια τέτοια άποψη πως δηλαδή η νεώτερη πόλη κτίστηκε στα θεμέλια αρχαίας. Μεμονωμένες αποκαλύψεις, όπως ένας μικρός αριθμός σαρκοφάγων των Μινωϊκών χρόνων, πολλές έξω από τη σημερινή πόλη (Παπούρες, Ξεροκαμάρες), η Μινωϊκή έπαυλη στην Κληματαριά, στον δρόμο για το Πισκοκέφαλο, οι ιχθυδεξαμενές των Ρωμαϊκών χρόνων στο Τελωνείο κοντά και αυτό ακόμη το σπουδαίο εύρημα του αποθέτη – προφανώς ενός ιερού- με τη θαυμάσια σειρά των υπομινωϊκών , δαιδαλικών και αρχαϊκών ειδωλίων , κατά κανένα τρόπο δεν μπορούν να πείσουν τον ερευνητή ότι στο χώρο της Σητείας υπήρξε συγκροτημένη πόλη και μάλιστα των Ελληνικών χρόνων με τα δημόσια και ιδιωτικά της κτίσματα. Όσο κι αν ο χώρος καταστράφηκε ή και ακόμα κατασκάφτηκε από λεηλασίες, φυσικές αιτίες ή και την ανοικοδόμηση δεν είναι δυνατόν να χαθεί ολοκληρωτικά το αρχιτεκτονικό της σύνολο.

Η συστηματική παρακολούθηση άλλωστε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία των θεμελίων των νεοαναγειρομένων οικιών και μάλιστα σε εποχή οικοδομικού οργασμού και σε όλα τα σημεία της πόλης, δεν απέδωσε τίποτα ούτε και όστρακα ακόμα. Για τα μεμονωμένα ευρήματα μπορούμε να πούμε πως δεν αποκλείεται η άποψη ο χώρος της σημερινής Σητείας να χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς για μεμονωμένες κατοικήσεις ή για εγκατάσταση κατασκευών για την αλιεία ή για κάποιο υπαίθριο ιερό.

Φυσικά τα πιο πάνω εδραιώνονται ακόμη περισσότερο όταν η κύρια πόλη βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τις εγκαταστάσεις αυτές. Την πιο πάνω άποψη – ότι δηλαδή η αρχαία Ητεία βρίσκεται έξω από τον χώρο της σημερινής Σητείας, αλλά πολύ κοντά σ’ αυτόν υποστήριξε πρώτος ο Άγγλος αρχαιολόγος R.C. Bosanquet, συστηματικός ερευνητής της Ανατολικής Κρήτης στις αρχές του αιώνα μας.

Ο Bosanquet πιστεύει πως την αρχαία Ητεία πρέπει να την αναζητήσουμε στον γειτονικό λόφο του Πετρά που και σήμερα υπάρχει μικρός συνοικισμός και απέχει μόλις 1 χλμ. από την πόλη, στον δρόμο για το Παλαίκαστρο.

Πράγματι, πλήθος αρχαίων ερειπίων, κατοικιών, τειχών, δείχνουν πως υπήρχε εκεί μια συστηματική αρχαία κατοίκηση αν και όλα τα ευρήματα είναι Μινωϊκών χρόνων. Ας ελπίσουμε πως η αρχαιολογική σκαπάνη θα δώσει κάποτε απάντηση στο διπλό ερώτημα πόσο σπουδαίος υπήρξε ο συνοικισμός και ποιο το όνομά του, γιατί ακόμα κανένα εύρημα δεν μας έχει φανερώσει το αν πρόκειται για την αρχαία Ητεία ή άλλη πόλη. Στον Πετρά, στα τέλη του 1979, ο Ν.Π. Παπαδάκης, αρχαιολόγος ανέσκαψε ρωμαϊκό τάφο με πλούσια κτερίσματα.

Το 1985 άρχισαν νέες ανασκαφικές έρευνες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία στον νότιο λόφο του Πετρά εκεί όπου ο Bosanquet είχε επιχειρήσει να εντοπίσει την αρχαία Ητεία. Αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο μέρος σπιτιού που χρονολογείται στην αρχή της ΥΜ περιόδου και καταστράφηκε πιθανότατα από σεισμό. Όλα τα δωμάτια που σκάφτηκαν ήταν υπόγεια και βρέθηκαν πολλά σκεύη μαγειρικής. Τα δωμάτια του ορόφου- ο οποίος είχε καταπέσει – ήταν πολυτελή με πλακόστρωση και χρωματιστά κονιάματα.

Ο χώρος ανακαλύφθηκε την ΥΜ ΙΙΙ περίοδο. Υπάρχουν ενδείξεις κατοίκησης και σε παλαιότερες φάσεις. Μεταξύ των κινητών ευρημάτων αξίζει να αναφερθεί ένας πώρινος ληνός ο οποίος προέρχεται από εγκατάσταση in situ πατητηρίου σταφυλιών.

Σε μικρή απόσταση από τον Πετρά, στην θέση Τρυπητός η αποκάλυψη ενός νεωρείου και μιας Ελληνιστικής πόλης δίνουν για πρώτη φορά ελπίδες για τον πραγματικό εντοπισμό της αρχαίας Σητείας.

Αλλά αν αναζητούμε ακόμα την Κλασική και Ρωμαϊκή Σητεία δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία πως η Βυζαντινή και η Ενετική πόλη βρίσκονται κάτω από την σημερινή.

Οι υποστηρικτές της θεωρίας της πλησίον αρχαίας πόλης πιστεύουν πως για μια άγνωστη αιτία στα πρώτα Βυζαντινά Χρόνια η πόλη μεταφέρθηκε και κτίστηκε στην θέση της σημερινής. Ίσως η μετακίνηση αυτή του πληθυσμού να έγινε μετά τα χρόνια του Μ. Θεοδοσίου μια εποχή που διάφορα στοιχεία μας πείθουν πως έγιναν εκτεταμένες καταστροφές σε αρχαιοελληνικούς συνοικισμούς στην Ανατολική Κρήτη ίσως από θρησκευτικό φανατισμό. Το βέβαιο είναι ότι η Σητεία έγινε έδρα Επισκοπής και αναφέρεται Επίσκοπος Σητείας το 731 μ.Χ.

Μετά την αραβική κατάκτηση της Κρήτης, φυσικά έπαψε να υφίσταται και επανιδρύθηκε μετά την ανακατάληψη της νήσου, αφού στο Τακτικό του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου το 980 αναφέρεται Επίσκοπος Σητείας. Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Λατίνους Σταυροφόρους οι οποίοι την πούλησαν στην Βενετία, Σητεία, Ιεράπετρα, Μιραμβέλλο και Λασήθι δημιούργησαν μια ευρύτερη ενιαία διοικητική περιφέρεια στην οποία δόθηκε το όνομα Sestiere di Cannaregio, από το όνομα μιας συνοικίας της Βενετίας και διαιρέθηκε σε 33 ιπποτείες με διοικητή τον Leonardo Feletro. Τις πληροφορίες αυτές μας τις δίνει ο Ιταλός ερευνητής Cornelius το 1755 στο έργο Creta Sacra βασισμένος στην Historia Candiane έργο του 16ου αιώνα του ιστορικού Ανδρέα Κορνάρου που οι νεώτερες έρευνες τον θέλουν Σητειακό και μάλιστα αδελφό του ποιητή του Ερωτόκριτου.

Αργότερα τον 14ο αιώνα η διοικητική διαίρεση άλλαξε και η Σητεία με την Ιεράπετρα αποτέλεσαν ιδιαίτερη διοικητική περιφέρεια με έδρα την Σητεία που ονομάστηκε Teritorio di Sitia ενώ το Μεραμπέλλο και το Λασίθι υπήχθησαν στον Χάνδακα.
Η Σητεία που γράφεται στα Βενετσιάνικα έγγραφα Sittia ή Sithia ή Settia άκμασε και προόδευσε τόσο από την αρχή της Ενετικής κατάκτησης ώστε η Γερουσία σε έγγραφό της το 1232 την αποκαλεί «Maximum statum et lumen ejusdem insulae » δηλαδή μεγάλο σταθμό και φως της νήσου.

Παρ’ όλα αυτά η Σητεία έλαβε ενεργό μέρος σε όλες τις επαναστάσεις εναντίον των κατακτητών το 1212,1228-1234,1271-1277, 1282-1299,1341-1347 και 1362. Στην τελευταία, στην οποία συμμετείχαν κυρίως οι Βενετοί άποικοι και έγινε ανακήρυξη της Κρήτης σαν αυτόνομης Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου, στη Σητεία συνέβη το εξής γεγονός το οποίο μας αναφέρει ο μεγάλος Ιταλός ποιητής Φραγκίσκος Πετράρχης

« Στο λιμάνι της Σητείας προσορμίστηκαν πολεμικά και εμπορικά πλοία των Ενετών τα οποία έπλεαν προς την Κύπρο και την Αλεξάνδρεια και οι ναύτες βγήκαν στην ξηρά για να εφοδιαστούν με νερό.

Οι Σητειακοί αρνήθηκαν και επακολούθησε συμπλοκή η οποία ενώ στην αρχή φαινόταν πως θα είχε νικηφόρο τέλος για τους επισκέπτες τελικά οι κάτοικοι της Σητείας όχι μόνο τους νίκησαν, αλλά τους καταδίωξαν και βύθισαν αρκετά από τα πλοία της νηοπομπής».

Το 1508 φοβερός σεισμός έπληξε την πόλη της Σητείας και προξένησε μεγάλες καταστροφές ώστε ούτε ο ίδιος ο Ενετός διοικητής της δεν ήταν δυνατό να μείνει στο οίκημα του διοικητηρίου.

Προτού ακόμα επιδιορθωθούν οι φοβερές ζημιές του σεισμού αυτού νέος φοβερός κίνδυνος απειλεί την πόλη, είναι οι επιδρομές του τρομερού κουρσάρου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα, ο οποίος ερήμωσε τα Σητειακά παράλια και ακολούθως το 1538 επιτέθηκε εναντίον της πόλεως της Σητείας και σκόρπισε τον όλεθρο και την καταστροφή στο Μπούργο, δηλαδή στην εκτός των τοιχών συνοικία που έμεναν οι έμποροι και οι άλλοι επαγγελματίες και στην συνέχεια επιτέθηκε στα τείχη της οχυρωμένης πόλης τα οποία δεν κατόρθωσε να καταλάβει και έφυγε αφήνοντας πίσω του όμως ανεπανόρθωτες καταστροφές.

Το άγχος και η αγωνία των Σητειακών είχε αρχίσει από πολύ πριν όπως και σε όλη την Κρήτη καθώς οι Οθωμανοί, μετά την πτώση της Βασιλεύουσας, είχαν στρέψει τις βλέψεις τους στο νησί που κατείχαν οι Ενετοί.

Επιδρομές Τούρκων στα 1462 και 1471είχαν αναγκάσει πολλά χωριά της επαρχίας μετά από συνεχείς λεηλασίες τους να εγκαταληφθούν από τους κατοίκους των.

Έτσι στην περίφημη πια για τα στοιχεία της απογραφής του 1583 που σύνταξε ο Πέτρος Καστροφύλακας ιδιαίτερος των συνδίκων Γκρίτη και Γκαρζώνη και που φαίνεται ότι έχει βασιστεί σε απογραφικά στοιχεία του 1577 που είχε συλλέξει ο Ενετός προβλέπτης Foscarini, η Σητεία αριθμεί 54 χωριά και 13572 κατοίκους ενώ από άλλα στοιχεία (συμβολαιογραφικές πράξεις, χάρτες, αναφορές διοικητικές) φαίνεται ότι πριν από τις Τουρκικές επιδρομές η περιφέρεια της Σητείας είχε πάνω από 80 χωριά.

Ο πληθυσμός της πόλης της Σητείας τότε ήταν 1931 κάτοικοι. Στην ίδια απογραφή δίνεται και κατάλογος των Ευγενών Ενετών και Αρχοντορωμαίων στους οποίους περιλαμβάνονται και 46 φεουδάρχες της Σητείας μεταξύ των οποίων αναφέρονται και τα ονόματα των Κορνάρων, Καραντινών, Σαλαμών, Τζωρτζηδων, Βλάχου, Κράσσου τα οποία έχουν επιβιώσει σε επίθετα σημερινών Σητειακών. Η επιδρομή του Μπαρμπαρόσσα του 1538 έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την πόλη της Σητείας. Πολλοί πιστεύουν πως η πόλη εγκαταλείφθηκε ολοκληρωτικά μετά από αυτήν πράγμα που μάλλον στερείται αλήθειας.
Το βέβαιο είναι ότι α) ο Μπούργκο συνοικίστηκε πάλι και β) η Ενετική εξουσία σκέπτεται σοβαρά να εκκενώσει την πόλη της Σητείας. Το 1639 ο Γενικός προβλέπτης Isepo Civran σε έκθεσή του, προτείνει να εγκαταλειφτεί η Σητεία και να μεταφερθούν οι κάτοικοί της σε οχυρά φρούρια του εσωτερικού της Επαρχίας και πιθανώς στο Λιόπετρο και στο Μόντε Φόρτε. Όμως η εγκατάλειψη της πόλης δεν έγινε αμέσως αλλά γύρω στα 1648 οπότε οι Τούρκοι πολιόρκησαν την Σητεία. Οι κάτοικοι δέχονται την απόφαση με απόγνωση. Δεν θέλουν να αφήσουν το χώμα των προγόνων τους, το βίο τους και τα ιερά τους. Ο Κρητικός ποιητής Μαρίνος Μπουνιαλής στο ποίημα του για τον πόλεμο της Κρήτης κατά των Τούρκων που αποτελείται από 12.000 στίχους και πρωτοτυπώθηκε στην Βενετία το 1681, τραγουδά με αληθινό σπαραγμό το δράμα των προσφύγων.

« Ο Γενεράλης έστειλε κάτεργα εις τη Στεία
Να πάρουν ούλο το λαό, να τη χαλού με βία,
Και τον Ρετούρη επήρασι κι όλους με πλήσια πίκρα
Κι αφήκασι τα σπίτια ντω τα πλούσια κ’ εδιαβήκα
Στ’ τσι βάρκες και τα κάτεργα τα’ έβαλε να μισέψει,
Μα τη καρδιά τω Χριστιανών τις να τη θεραπέψει
Εις το κακό που πάθασι απού τα σπίτια εκαίγα,
Όσοι κι αν ήτονε εκεί εδερνουνταν κι εκλαίγα
Κ’ εγροίκας θρήνους άμετρους, δαρμούς πολλούς να κάνου
Τη γη τους να φιλούσινε και τα μαλλιά να βγάνου
Τη χώρα να ρημάσουσι και τα περίχωρα τζι
Τα ζώα να σκοτώνουσι, να κόφτουν τα δενδρά τζι
Εδάρνουντένε διχερής κι ελέγαν τι θεωρούμε
Και που θα βρούμε κατοικίες σα τούτες να σταθούμε;
Και την πατρίδα την γλυκειά πως ν’ αποχωρηστούσι
Και μπλιο δεν την κυτάζουνε ουδέ τήνε πατούσι…».

Αλλά αν το 1648 έγινε η εγκατάλειψη της πόλης από τους κατοίκους, η φρουρά της περιτειχισμένης πόλης αμύνθηκε μέχρι το 1651οπότε φαίνεται με την αποχώρηση της φρουράς έγινε και καταστροφή από την ίδια των τειχών και των σπουδαιοτέρων κτισμάτων.
Την πτώση της Σητείας περιγράφει επίσης και ο ιατροφιλόσοφος Αθανάσιος Σκληρός ή Πικρός που έζησε τα γεγονότα του Βενετοτουρκικού πολέμου και πέθανε στο Ηράκλειο το 1664 και ο οποίος περιέργως ονομάζει την Σητεία Εστία. Μετά την εγκατάλειψη και καταστροφή της πόλης όλες οι ιστορικές μαρτυρίες δείχνουν πως η Σητεία δεν συνοικίστηκε για δύο αιώνες.

Το 1845 που την επισκέφθηκε ο Γάλλος γεωλόγος V. Raulin όπως μας γραφεί στο έργο του Description Physique de l’ ile Crete» δεν βρήκε στην θέση της παρά μερικούς ‘’μαγαζέδες’’ δηλαδή αποθήκες για την συλλογή λαδιού.

Λίγο αργότερα την επισκέφτηκε ο Άγγλος πλοίαρχος TB Spratt που την περιγράφει σαν σωρούς ερειπίων όπως την άφησαν, χωρίς ποτέ να ξανακτιστεί ή να κατοικηθεί από Τούρκους. Μετά την κατάληψη της πόλης και της επαρχίας από τους Τούρκους η Σητεία αποτέλεσε ιδιαίτερη διοικητική διαίρεση: την υποδιοίκηση Σητείας που διαιρέθηκε σε 44 μουκατάδες κάτι ανάλογο με τα τιμάρια των Ενετών.

Το 1671 έγινε απογραφή των Τούρκων ύστερα από διαταγή του Μεγάλου Βεζύρη Κιοπρουλή Πασά και αναφέρονται 45 χωριά με 895 οικογένειες. Φυσικά ούτε λόγος να γίνεται για θρησκευτική ανεξαρτησία στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η Επισκοπή Σητείας το 1571 είχε συνενωθεί με την Ιεράπετρα και ο Επίσκοπος έφερε τον τίτλο του Μητροπολίτου Ιεράς και Σητείας με έδρα την Ιεράπετρα. Στα τέλη της Τουρκοκρατίας επανιδρύθηκε η Επισκοπή Σητείας και το 1832 ενώθηκε πάλι με αυτήν της Ιεράπετρας.

Το 1870 ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Χουσεϊν Αβνή Πασάς με τον διοικητή του Λασιθίου Κωστή Αδοσίδη Πασά αποφάσισε αντί του Πισκοκεφάλου που στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας ήταν το σπουδαιότερο χωριό της επαρχίας, κάτι σαν πρωτεύουσα, να αγοραστεί η περιοχή των ερειπίων της παλαιάς Σητείας και να δημιουργηθεί εκεί η νέα πρωτεύουσα της επαρχίας.

Το ρυμοτομικό σχέδιο ήταν του Αβνή Πασά και η νέα πόλη προς τιμή του ονομάστηκε Αβνιέ, ονομασία που μόνο οι Οθωμανοί συνήθιζαν ενώ οι Έλληνες την έλεγαν Λιμάνι της Σητείας ή Στεία. Από τα πρώτα δημόσια κτίρια που αναγέρθηκαν στην νέα πόλη ήταν και το Επαρχείο που δυστυχώς κατεδαφίστηκε γύρω στα 1955 και στη θέση του αναγέρθηκε το νέο κτίριο των Δημόσιων Υπηρεσιών που και αυτό σήμερα έχει εγκαταλειφτεί ως ακατάλληλο (πλην των δικαστηρίων).

Στην απογραφή του 1881 η Σητεία είχε μόλις 570 κατοίκους, οι οποίοι το 1928 έφθασαν τους 2170. Το 1911 υδροδοτήθηκε από τις θαυμάσιες πηγές του χωριού Ζού. Από τότε η Σητεία εξελίσσεται με άλματα σε ένα από τα πιο σπουδαία αστικά κέντρα της Κρήτης.

Εκτός από την οικονομική άνθηση της πόλης που στηρίζεται κυρίως στην διακίνηση της μεγάλης παραγωγής της επαρχίας σε λάδι, σταφίδα και κηπευτικά σπουδαία είναι και η πολιτιστική της ανόρθωση που στηρίζεται στην βαριά πολιτιστική της κληρονομιά.

Μονή Τοπλού – Η ιστορία της Μονής

Η ονομασία Τοπλού αντικατέστησε κατά τον 17^ο αιώνα την επίσημη ονομασία του μοναστηριού που ήταν Παναγία η Ακρωτηριανή όπως αναφέρεται στα επίσημα έγγραφα και σε σφραγίδα του 15^ου ή 16^ου αιώνα.

Για πρώτη φορά σαν Τοπλού Μοναστήρι αναφέρεται σε Τουρκικό έγγραφο του 1673. Οι περισσότεροι μελετητές της ιστορίας της Μονής δέχονται ότι το όνομα αυτό προήλθε από την Τούρκικη λέξη Τόπ = κανόνι επειδή από την εποχή των Ενετώνείχε μικρό κανόνι για να προφυλάσσεται από τις επιδρομές των πειρατών και να ειδοποιεί συγχρόνως τα γύρω χωριά για τον κίνδυνο που διατρέχει.

Από τις διάφορες άλλες εκδοχές θεωρώ αληθοφανέστερη την υπόθεση πως μπορεί η ονομασία να προήλθε από την συγκοπή της λέξης το πλού(σιο) Μοναστήρι επειδή η μονή διέθετε αρκετή περιουσία ενώ ακόμα και σήμερα ο λαός το λέει « το μεγάλο Μοναστήρι».

Ο χρόνος της ίδρυσης της μονής είναι αβέβαιος και όσοι ασχολήθηκαν με τον εντοπισμό του δεν κατόρθωσαν να παρουσιάσουν στοιχεία ικανά να πείσουν για τις απόψεις τους.

Το βέβαιο είναι πως ο περιηγητής Buondelmonti που το 1415 περιόδευσε την Κρήτη δεν την αναφέρει και σε χάρτη της Κρήτης που παραθέτει στην θέση της σημερινής Μονής τοποθετεί εκκλησίδιο  στο όνομα του Αγίου Ισιδώρου. Εκκλησάκι μ’ αυτό το όνομα όμως τοποθετείται στην περιοχή του Κάβο Σίδερου (από το Κάβο Ισίδωρος) αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την Μονή.

Οι υποστηρικτές του τελευταίου προβάλλουν και το επιχείρημα πως λόγοι λειτουργικοί, που αποκλείουν την μετονομασία ναών, θα έπρεπε να είχαν διατηρήσει το όνομα του Αγίου αυτού στο ναύδριο  του Μοναστηριού. Αυτό όμως κατά κανένα τρόπο δεν είναι κανόνας και ξέρουμε αρκετές εξαιρέσεις.

Θα πρέπει όμως να θεωρηθεί βέβαιο πως το ναύδριο  που υπάρχει σήμερα στην Μονή και τιμάται στο γενέθλιο της Θεοτόκου ήταν ο πρώτος πυρήνας γύρω από τον οποίο δημιουργήθηκε το Μοναστήρι. Οι τοιχογραφίες που πρόσφατα αποκαλύφθηκαν κάτω από τον ασβέστη από τους τεχνίτες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, μας οδηγούν στον 14^ο αιώνα και είναι το παλιότερο χρονολογημένο μέρος των οικοδομημάτων της μονής.

Τα πότε μεταβλήθηκε το μονύδριο σε φρουριακή μονή είναι αβέβαιο και μόνο ελάχιστα στοιχεία μας οδηγούν στο τέλος του 16^ου αιώνα.

Πολύ σύντομα η νέα μονή απόκτησε μεγάλη περιουσία κυρίως με τις δωρεές πλούσιων Σητειακών. Τα κτήματά της έφθαναν από τον Κάβο Σίδερο μέχρι τα Πηλαλήματα.

Ίδρυσε δε εκκλησίες σε όλη την Κρήτη που εξαρτώντι από αυτήν όπως η Παναγία η Ταυραδιανή ή Ακρωτηριανή στην Κριτσά του Μεραμπέλου, μονύδριο στην περιοχή του Ηρακλείου με το όνομα Παναγία η Ακρωτηριανή.

Επίσης άμεση σχέση με την μονή είχε το γνωστό Μοναστήρι Παπλινού στην Ιεράπετρα ενώ και οι γνωστές Σητειακές Μονές της Αγίας Σοφίας Αρμένων, Παναγίας Φανερωμένης στον Τράχηλα και Καψά οπωσδήποτε μετά από την παρακμή τους ήταν κάτω από την επίβλεψη της Μονής Τοπλού.

Το 1530 το Τοπλού λεηλατήθηκε από τους ιππότες της Μάλτας.

Το 1612 υπέστη καταστροφή από σεισμό και το 1613 η Ενετική Γερουσία έστειλε για ανακαίνισή της 200 δουκάτα στον ηγούμενο της Γαβριήλ Παντόγαλο.  Αυτά αναφέρονται σε έγγραφο του διοικητή της Σητείας Nicolo Balbi όπως γράφει ο Σάθας.

Το 1646 έπεσε στα χέρια των Τούρκων οι οποίοι όχι μόνο λεηλάτησαν το μοναστήρι, αλλά υποχρέωσαν και τους καλόγερους  να διασκορπιστούν. Ο οικουμενικός πατριάρχης Γαβριήλ  σε σιγίλιόν του του 1704 με το οποίο ανακηρύχθηκε και η μονή σταυροπηγιακή αναφέρει « η πρότερον περικαλλης (μονή) υποστάσα ερήμωσιν έφθασεν εγγύς αφανισμού και έμεινε καιρόν ικανόν άνευ πατέρων συνασκουμένων».

Ούτε όμως το 1745 η Μονή  είχε αναλάβει όπως φαίνεται από Πανταχούσα του Οικουμενικού Πατριάρχη Παϊσίου με την οποία ζητείται από τους φιλελεήμονες Χριστιανούς να την ενισχύσουν γιατί «κατήντησε εις εσχάτην δυστυχίαν και στενοχωρίαν και παντελή σχεδόν ακυβερνησία…».

Σε όλη την διάρκεια της Τουρκοκρατίας η Μονή υπέστη τα πάνδεινα γιατί εθεωρείτο ως καταφύγιο των διωκομένων αλλά και εστία εθνικών αγώνων, ενώ και ο πλούτος της ήταν αντικείμενο αρπακτικών διαθέσεων των Οθωμανών.

Σχετικά με το τελευταίο, η παράδοση διηγείται πως θανατώθηκε ο Γενίτσαρος Μπραήμ Αγάς Κασάπης από την Κάτω Επισκοπή ο οποίος συχνά λεηλατούσε το μοναστήρι και τον οποίο σκότωσε επίσης Τούρκος που λέγεται πως τον έβαλαν οι καλόγεροι. Λέγεται πως το πτώμα του νεκρού γενίτσαρου έπεσε από το ζώο στο οποίο ήταν φορτωμένο, σε μικρή απόσταση από την Μονή, σε τοποθεσία που και σήμερα ακόμη λέγεται το «ρυάκι του αναθέματου».

Το χρονικό αυτό υπάρχει σε ένα πατριαρχικό βιβλίο που ίσως έγραψε ο ηγούμενος Ζαχαρίας Κορνάρος και το γεγονός μάλλον έγινε επί της ηγουμενίας του γύρω στο 1811.

Να σημειωθεί ότι ο Γενίσταρος Κασάπης είχε σκοτώσει και τον ηγούμενο του Τοπλού Ιερεμία τον οποίον διαδέχτηκε ο Ζαχαρίας Κορνάρος.

Μετά τον ξεσηκωμό του 1821 στην κυρίως Ελλάδα και τις αυστηρές εντολές του Σουλτάνου Μαχμούτ στους τοπάρχες της Κρήτης, ο τοπάρχης της Σητείας Ιμπραήμ Αφαντακάκης άρχισε σφαγή στην επαρχία (Χοχλακιές, Τουρτούλλοι, Ζήρος, Αχλάδια) από τις οποίες δεν γλύτωσαν ούτε οι μοναχοί στο Τοπλού.

Κατά την παράδοση εκτός από την λεηλασία που υπέστη η Μονή, μπροστά στην εξωτερική είσοδο, γνωστή σαν Πόρτα της Λότζας, εσφάγησαν 12 μοναχοί.

Το 1828 ήρθε η σειρά των Τούρκων να οχυρωθούν στο μοναστήρι όπου πολιορκήθηκαν από επαναστατικό σώμα που είχε αρχηγούς τους Σητειακούς οπλαρχηγούς Ιωάννη Κοντό, Ιωάννη Μακρή και Ιωσήφ Δερμιτζάκη. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν η Μονή όμως υπέστη νέα αντίποινα.

Στο διάστημα από 1828 ως την επανάσταση του1866, η μεγάλη φήμη του Τοπλού συνέτεινε να αποκτήσει πάλι την οικονομική της ευρωστία. Μετά όμως από το ξέσπασμα της Επανάστασης οι Τούρκοι κατευθύνθηκαν στο Μοναστήρι για να συλλάβουν τον ηγούμενο Μελέτιο Μιχελιδάκη που ήταν μέλος της Επαναστατικής Επιτροπής Σητείας. Ο Μιχελιδάκης κατόρθωσε να διαφύγει στην Κάσο και άλλοι μοναχοί στην Σύμη.

Μια όμως ομάδα από αυτούς δεν κατόρθωσε να απομακρυνθεί και ύστερα από προδοσία συνελήφθη στο μετόχι του Ανάλουκα.

Οι μοναχοί αυτοί ήταν οι Νεόφυτος Μικρός, Παρθένιος Σφακιανάκης και Ζαχαρίας Καραβιτάκης.

 

Δεν έχουμε σαφή στοιχεία αλά μόνο ενδείξεις ότι στο Τοπλού λειτουργούσε Κρυφό Σχολείο στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας είναι όμως βέβαιο πως το 1870 ιδρύθηκε εκεί αλληλοδιδακτικό Σχολείο.

Δεν ξέρουμε επίσης με ακρίβεια πόσους μοναχούς είχε κατά περιόδους η Μονή πλην του 1881 που απογράφονται 26 μοναχοί και 54 άτομα υπηρετικό προσωπικό.

Στην Γερμανική κατοχή στην Μονή υπήρχε ασύρματος και οι Γερμανοί συνέλαβαν και εξετέλεσαν το 1944 τον ηγούμενο της Μονής Γεννάδιο Συλλιγνάκη, από τα Σφακιά στην Αγιά Χανιών, ενώ βασανίστηκαν και φυλακίστηκαν και άλλοι μοναχοί.

Τα οστά του Συλλιγνάκη μεταφέρθηκαν το 1955 στο ηρώο έξω από την Μονή.

Η ιστορία της Σπιναλόγκας ακολουθεί την ιστορία της Ελούντας και ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια. Μέχρι την Ενετική περίοδο οι πληροφορίες που υπάρχουν για τη Σπιναλόγκα είναι πενιχρές.

Η Σπιναλόγκα στην Αρχαιότητα

Φαίνεται πως ήδη από την αρχαιότητα, τα μινωικά δηλαδή χρόνια, η Σπιναλόγκα προστάτευε και φρουρούσε το λιμάνι της αρχαίας Ολούντας, δηλαδή της σημερινής Ελούντας.

Αυτό μας λένε τα ευρήματα από την περιοχή όπου αναπτύχθηκε η πόλη – κράτος Ολούς, μία από τις εκατό που αναφέρει ο Όμηρος στην Κρήτη, της οποίας μεγάλο μέρος βρίσκεται βυθισμένο.

Η Ολούς αναδείχθηκε σε σημαντικότατη πόλη στη  βόρειο-ανατολικη Κρήτη με οργανωμένο ιερό, σπουδαίο λιμάνι και δικό της νόμισμα.

Η Σπιναλόγκα στα Βυζαντινά χρόνια

Η Ολούς, στην οποία ανήκε η Σπιναλόγκα, ακμάζει μέχρι τον 8ο μ.Χ. όταν η απειλή των Αράβων πειρατών σε ολόκληρη τη Μεσόγειο ανάγκασε τους κατοίκους να μετακινηθούν στην ενδοχώρα για περισσότερη ασφάλεια.

Η παρακμή που ακολουθεί στην αραβοκρατία (827 – 961) συνεχίζεται στην β’ βυζαντινή περίοδο (961 – 1204), αλλά διακόπτεται με την ενετική κατοχή (1211-1669).

Η Σπιναλόγκα στην Ενετοκρατία

Οι Ενετοί ως εξαιρετικοί έμποροι αναγνώρισαν την αξία του φυσικού λιμανιού της Ελούντας και φυσικά δεν το άφησαν ανεκμετάλλευτο. Στα αβαθή και πλούσια σε αλάτι νερά του κόλπου κατασκεύασαν αλυκές, μία επιχείρηση ιδιαίτερα προσοδοφόρα, ενώ δεν σταμάτησαν να διακινούν τα υπόλοιπα αγροτικά προϊόντα της περιοχής.

Εκείνα τα χρόνια βέβαια το εμπόριο δεν παρείχε καμία ασφάλεια λόγω πειρατείας. Για τον επιπρόσθετο λόγο ότι από τον 16ο μ.Χ. είχε φανεί πως οι Οθωμανοί έχουν βλέψεις ολοένα δυτικότερα, οι Ενετοί αισθάνθηκαν ότι οι κτήσεις τους απειλούνταν και δεν κάθησαν με σταυρωμένα χέρια.

Βελτίωσαν τις υπάρχουσες αμυντικές εγκαταστάσεις ενώ σχεδίασαν και κατασκεύασαν οχυρωματικά έργα σύμφωνα με το νέο αρχιτεκτονικό σύστημα οχυρώσεων με προμαχώνες, αφού η διάδοση της πυρίτιδας έκανε τις παλιές οχυρώσεις ανεπαρκείς.

Το νέο φρούριο χτίστηκε στη Σπιναλόγκα το 1579 με την εποπτεία του Γενικού Προβλεπτή Κρήτης Τζιάκομο Φοσκαρίνι. Οι οχυρώσεις ενσωμάτωσαν ερείπια από τα τείχη της αρχαίας πόλης.

Πρόκειται για ένα συγκρότημα οχυρώσεων που περιλαμβάνει διπλές σειρές από ψηλά τείχη και φοβερούς πύργους. Σήμερα διατηρείται, στο μεγαλύτερο μέρος του, σε ικανοποιητική κατάσταση και θεωρείται από τα σημαντικότερα θαλάσσια οχυρά της Μεσογείου.

Για να πάρουμε όμως μια γεύση του τι ήταν τότε η Σπιναλόγκα, το 1630 είχε 35 κανόνια, δηλαδή είχε μετατραπεί σε ένα νησί – φρούριο με μεγάλη δύναμη πυρός και αυτό εξηγεί πώς έγινε και δεν κατακτήθηκε ποτέ.

Η Βενετία κατάφερε ακόμα και μετά την πτώση του Ηρακλείου στους Τούρκους το 1669 να κρατήσει τη Σπιναλόγκα στην κυριαρχία της μέχρι το 1715 μαζί με τη Γραμβούσα και τη Σούδα, με την ελπίδα ότι θα ανακαταλάμβανε την Κρήτη.

Η Σπιναλόγκα στην Τουρκοκρατία

Τελικά η Σπιναλόγκα παραδόθηκε στους Οθωμανούς Τούρκους με συνθήκη το 1715 επί Καπουδάν πασά. Μέχρι την παράδοσή της η Σπιναλόγκα αποτελούσε καταφύγιο χριστιανών που συνέρρεαν σε αυτό για να σωθούν.

Οι Τούρκοι εισέβαλλαν στην Κρήτη το 1645 και κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της σε 2-3 χρόνια. Το Ηράκλειο (Χάνδακας) αντιστάθηκε για 21 χρόνια και καταλήφθηκε το 1669. Η Σπιναλόγκα παραδόθηκε 60 χρόνια μετά την εισβολή των Τούρκων, γεγονός που δείχνει πόσο καλά σχεδιασμένη ήταν η άμυνα του νησιού από τους Ενετούς.

Στην τουρκοκρατία ξεκινά μια καινούρια εποχή για την ιστορία της νησίδας. Πάλι λόγω της ασφάλειας που παρείχαν οι οχυρώσεις στη νησίδα, εγκαθίστανται εδώ αμιγώς οθωμανικές οικογένειες.

Στα μέσα του 19ου μ.Χ. μεγάλος αριθμός κατοίκων, οι περισσότεροι έμποροι και ναυτικοί, χρησιμοποιούσαν την ασφάλεια του οχυρωμένου οικισμού και έλεγχαν τους εμπορικούς δρόμους της Αν. Μεσογείου.

Η Σπιναλόγκα τον 20ο αιώνα

Η νησίδα Σπιναλόγκα εγκαταλείφθηκε σε μεγάλο βαθμό, το 1898, μετά την αυτονόμηση της Κρήτης, ενώ οι τελευταίοι Τούρκοι κάτοικοι έφυγαν το 1903 για να μετατραπεί το νησί σε λεπροκομείο μέχρι το 1957.

• Το νησί των λεπρών

Κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου, οι Γερμανοί συνέχισαν να συντηρούν και να ανεφοδιάζουν τους λεπρούς της Σπιναλόγκας, αλλά δεν τολμούσαν να εγκαταστήσουν φρουρά στο νησί. Αυτό έδωσε λίγη παραπάνω ελευθερία στους αρρώστους, που μπορούσαν να ακούνε ανενόχλητοι τους ραδιοφωνικούς σταθμούς από το Κάιρο και το Λονδίνο, κάτι που φυσικά απαγορεύονταν αυστηρά σε κάθε κατεχόμενη χώρα.

Η Σπιναλόγκα σήμερα – Το αρχαιολογικό πάρκο

Τη δεκαετία του ’70 η Σπιναλόγκα ανακηρύσσεται προστατευόμενη αρχαιολογική περιοχή, αρχίζουν οι ανασκαφικές εργασίες, γκρεμίστηκαν τα κτίρια του Λεπροκομείου και έγιναν έργα συντήρησης στα τείχη (Μπορμπουδάκης, έφορος Βυζαντινών Αρχαιοτήτων).

Από το 1976 στο αρχαιολογικό πάρκο της Σπιναλόγκας και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, τα έργα διάσωσης και συντήρησης των ενετικών οχυρώσεων και των υπόλοιπων κτιρίων συνεχίζεται αδιάκοπα, αλλά χρειάζονται ακόμα να γίνουν πολλά. Γίνονται επίσης προσπάθειες για να ενταχτεί στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco.

Σήμερα η Σπιναλόγκα είναι ένα από τα κυριότερα αξιοθέατα στην Κρήτη και δέχεται περισσότερους από χίλιους επισκέπτες καθημερινά.

Τετάρτη 09 Μαίου 2018

14: 00-19: 00 : Αφίξεις – Τακτοποίηση στα δωμάτια

20:30             : Δείπνος σε μπουφέ

I am text block. Click edit button to change this text.